لەتیف فاتیح فەرەج
له سیاسه‌تا هه‌رگیز به‌ردێك بۆ كوشتنی یه‌ك چۆله‌كه هه‌ڵنادرێت ، هه‌ڵدانی به‌ردێك بۆ كوشتنی دو چۆله‌كه یان زیاتره، به تایبه‌ت ئه‌گه‌ر سیاسیه‌كان ئه‌مه‌ریكی یان ڕوسی بن، له 7ی ئۆكتۆبه‌ره‌وه، كه‌س ناوی زیلینسكی ناهێنێت، مه‌گه‌ر هاوسه‌ره‌كه‌ی، ئه‌ویش به ده‌گمه‌نی، ئێستا ئیتر باس باسی حه‌ماس و ناتانیاهۆو ئیسرائیله.
جۆ بایدن داوای 105 ملیار دۆلار ده‌كات بۆ سێ مه‌به‌ست، 14 ملیاری بۆ هاوكاری ئیسرائیل و ئه‌وی تر بۆ پاراستنی به‌رژه‌وه‌ندیه‌كان و سنوره‌كان و پرسی ئۆكرانیا، 14 ملیار دۆلار بۆ هاوكاری چه‌ك و چۆڵ بۆ ئیسرائیل، عه‌ره‌بیش به هه‌مویان ناتوانن یه‌ك ملیار كۆبكه‌نه‌وه بۆ هاوكاری غه‌زه ،له‌وه بگه‌ڕێ كه ناتوانن ئێستا ناچاریش ده‌بن به دوای هه‌نگاوی ئه‌مه‌ریكادا حه‌ماس وه‌ك بزوتنه‌وه‌یه‌كی تیرۆریستی بناسن.
ئه‌مه‌ریكا و ڕوسیا هه‌ر یه‌ك له‌لایه‌ك سه‌رقاڵی كه‌وی كردنی ئه‌وانی ترن، ئه‌وانی تریش داشه‌كانی شه‌تره‌نجن، به‌ڵام ئه‌مه‌ریكا ده‌ستبه‌ردای له مه‌نگه‌نه دانی ڕوسیا نه‌بوه، ئه‌گه‌ر ئه‌م ناوچه‌یه ئارام و بێشه‌ڕ بێت، ئه‌گه‌ر ئێران و سعودیه ڕێكبكه‌ون، ئه‌گه‌ر هه‌مو عه‌ره‌ب دان به ده‌وڵه‌تی ئیسرائیلدا بنێن و لێره‌ش كێشه‌ی كورد چاره‌سه‌ر بكرێت، ئه‌ی ئه‌مه‌ریكا ئه‌و هه‌مو چه‌ك و چۆڵه‌ی دروستی ده‌كات بۆ كوێی به‌رێت.
جارێ ئه‌مه به‌س لایه‌كی بابه‌ته‌كه‌یه، له كۆڵانه‌كانی چه‌مچه‌ماڵیش كاتێك دو به‌ساڵا چو به‌یه‌ك ده‌گه‌ن و هه‌واڵی شه‌ڕه‌كه ده‌پرسن، هه‌ردوكیان پێكه‌وه ده‌ڵێن بابه ئه‌مه شه‌ڕی ئه‌مه‌ریكا و ڕوسیایه و ئیسرائیل و حه‌ماس وردیله‌كانن، ئه‌مه لێكدانه‌وه‌ی ساده‌ی سیاسه‌تی ئێستای دنیایه، ئێ كاتێ‌ک ئوستورالیا ده‌یه‌وێت مامه‌ڵه‌ی كڕینی فڕۆكه له گه‌ڵ فه‌ڕه‌نسا بكات، كاتێك چین ده‌یه‌وێت عێراق له ناو قوڕو لیته‌كه ده‌ربكات، كاتێك شازاده محه‌مه‌د بن سه‌لمان بیر له سفر كردنه‌وه‌ی كێشه‌كان بكات له گه‌ڵ ئێران و ئیسرائیل وه‌كی كورد ده‌ڵێن ” ئه‌مه كوده‌بی ” .
ئه‌وانه‌ی ئێستا حوكمی دنیا ده‌كه‌ن به‌رژه‌وه‌ندی ده‌خه‌نه پێش هه‌موشتێكه‌وه، ئه‌مه ئێستا نا وه‌تی هه‌یه وایه، لێ ئێستا زه‌قتره، كاتێك بایدن مستێك به شێنه‌ی ده‌كێشێت به سنگی ناتانیاهۆداو ئه‌ویش ده‌ستی ده‌ستی ده‌گوشێت، ئاماژه‌كه ڕونه مه‌ترسه منت له گه‌ڵه، به‌ڵام حه‌ماس كێی له گه‌ڵه، له گه‌ڵ بون به‌و جۆره‌ی بایدن له گه‌ڵ ناتانیاهۆیه، ئه‌وه‌شمان بیر نه‌چێت خۆ له ئۆكرانیا و غه‌زه‌و هه‌مو شوێنه‌كانی تر به‌س ئه‌مه‌ریكاو ڕوسیا قازانج ناكه‌ن.
هه‌رچه‌ند ئێستا ڕوسیا له ده‌ره‌وه‌ی قازانجدایه، وردیله‌كانیش به‌شی خۆیان هه‌یه، سه‌یركه‌ن چۆن حه‌ماس فه‌تحی له بیر فه‌له‌ستینیه‌كان بردوه‌ته‌وه ئه‌م چه‌ند ڕۆژه، هه‌ر ئه‌وه‌ش نا ئه‌وه‌تا ناتانیاهۆش بوبه تاكه سواری نێو گۆڕه‌پانی سیاسی ئیسرائیل، ده‌سكه‌وت و داهاتی دیكه‌ش هه‌ن له نێو هه‌مو ئه‌م هه‌راو زه‌نایه‌دا ئێران ڕۆڵی گه‌وره‌ی موگناتیسی هه‌یه بۆ به‌رده‌وام هه‌بونی ئه‌مه‌ریكا لێره.
جا ئه‌وه به‌به‌رنامه‌یه‌یه یان هه‌روا ئه‌وه‌یان پێویستی به خوردكردنه‌وه‌ی زیاتره، هه‌مو ڕێكه‌وتنه‌كانی ئه‌م دوایه‌ی ناوچه‌كه له به‌رده‌م شكست و هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌دان، به‌وه‌ی سعودیه‌و ئێرانیشه‌وه، كه ڕه‌نگه له ناوخۆی سعودیه‌و ئێرانیش نه‌یاری هه‌بن، چ جای ده‌رودراوسێ و وڵاتانی دور به‌رژه‌وه‌ندی و بازرگانی له‌سه‌رو خوێن و ماڵوێرانیه‌وه‌ن.
دوێنێ دۆستێك سه‌رنجمی بۆ وێنه‌یه‌كی سه‌یر ڕاكێشا، ئه‌و وتی دۆحه كه هه‌ر هێنده‌ی بستۆكه‌یه‌كه، باره‌گای مۆساد و حه‌ماس و سی ئای ئه‌ی و میت و ئیتلاعات و هه‌مو ئه‌وانی دیكه‌ی لێیه، ڕه‌نگه سبه‌ینان سڵاو و هه‌لاویش له یه‌كتر بكه‌ن مردنی خه‌ڵك و هه‌ره‌سی ته‌لار چیه.
له سه‌ره‌تای شه‌ڕی ئۆكرانیادابوین، ئه‌وانه‌ی بازرگانی شه‌ڕ بون جارێكه خه‌ریكی ئه‌وه‌بون كه ئه‌گه‌ر ئه‌م شه‌ڕه ته‌واو بێت بونیادنانه‌وه‌ی چه‌ند ملیار دۆلاری گه‌ره‌ك، ئه‌و كاته باسی 300 ملیار دۆلار ده‌كرا گه‌ر له بیرم مابێ، ئه‌رێ غه‌زه به ده‌ر له كوشت و بڕو بریندار، چه‌د ملیار ده‌یكاته‌وه به غه‌زه‌كه‌ی پێش حه‌وتی مانگ، ئه‌م برینه كۆكردنه‌وه‌ی جل و به‌رگ و خواردنه بۆ ” براكانمان له غه‌زه ” ساڕێژی ناكات .
میدیا ڕۆڵێكی زۆر ناشرین له ئاسایكردنه‌وه‌ی جه‌نگدا ده‌بینێت له دنیای نوێدا خاتونه‌كه‌ی كه‌ناڵی جه‌زیره ئینگلیزی كه گوله‌كان به لایدا تێده‌په‌ڕن و خۆ ده‌بوێرێ، زۆر جێی هه‌ڵوه‌سته تره له‌وه‌ی له مزگه‌وتێكدا، یان نه‌خۆشانه‌یه‌كدا سه‌دان كه‌س كه‌له پاچه بن، میدیا له كاتی شه‌ڕدا به ئاره‌زوی خۆی، یاری به ئاوه‌زی خه‌ڵك ده‌كات، جارێك سه‌رنجی هه‌مومان ده‌باته خاركێف و جارێكیش ناگارنۆ كاراباخ و جارێكیش غه‌زه، سه‌برتان بێت شوێنی تریش ماوه.
دوای هه‌مو جه‌نگ و ماڵوێرانیه‌كی گه‌وره‌ش چاوی هه‌مومان ده‌باته ئه‌و شوێنه‌ی كه شه‌ڕ هه‌ڵگیرسێنه سه‌ره‌كیه‌كان كۆبونه‌وه‌ی ئاشتی ده‌كه‌ن ، ئێمه‌ش به سه‌ر سامیه‌وه ده‌ڵێین به ڕاستی ئه‌وانه ئاشتیخوازن ، بیرم چو پرسیاری ئه‌وه بكه‌م ئه‌رێ ده‌نگ و باسی ئۆكرانیا، له‌وه گه‌ڕێن كه كه‌س باسی ڕۆژئاوای كوردستان و درۆن و فڕۆكه‌كانی توركیا ناكات.
Leave a Comment
Your email address will not be published. Required fields are marked with *